Dünyada tarım amaçlı değerlendirilmesi gerekli alanların bilinçsizce tarım dışı kullanılması, hızla artan dünya nüfusuna yetecek gıdaların üretiminde kriz yaşanmasına sebep olduğundan gıdada arz-talep dengeleri ise bu durumdan olumsuz etkilenmiştir. Talebin karşılanmamasına bağlı olarak gıda üzerine yapılan araştırmalar verimliliği artırma üzerine yoğunlaşmıştır. Son yıllarda üreticilerin de verimliliği artırma üzerine çalışmalar yaptığı görülmektedir. Verimliliği artırmanın yollarından biri de topraksız tarım yaparak ürün elde etme olduğundan zamanla tercih edilmesi yaygınlaşmıştır.
Topraksız Tarım Nedir?
Topraksız tarım, geleneksel toprak tabanlı tarım yöntemlerinden farklı olarak bitkilerin toprak yerine farklı bir büyüme ortamında yetiştirilmesidir. Bitkilerin ihtiyacı olan besin ve suyun tespit edilip bu ihtiyaçları belirlenen kültür ortamında temin edilerek bitki yetiştirilen yöntem, topraksız tarım yöntemidir. Bu yöntemde bitkilerin gelişimi için gerekli olan mineraller, besinler, su miktarı ve diğer elementler hesaplanır. Bu hesaplamalara uygun şekilde planlar oluşturulur ve üretim için uygulamaları yapılır. Böylece geleneksel tarımda yaşanan kayıplar ve belirsizlikler büyük oranda azalır. Bitkiler, besin bulmak için enerji sarf etmez, bunun yerine ihtiyacı olana direkt olarak ulaşır. Gerekli elementlerle hazırlanan solüsyon içinde bitkiler yetişir. Aynı alanda farklı bitki türleri yetiştirilebilir.
En önemli yatırımı başta yaptıktan sonra sürdürülebilirlik bakımından daha düşük maliyetli, dar alanlarda dahi birim alanda daha fazla verim alınan, kaynakları tasarruflu kullanan bir üretim yöntemi aslında. Bu yöntemde genellikle toprak yerine hidroponik, aeroponik veya akıntılı yataklar (akuaponik) gibi özel büyüme kültür ortamları kullanılır. Bitkiler bu ortamlarda besin solüsyonları veya ortam havası aracılığıyla gerekli besin maddelerini ve ihtiyacı olan miktarlarda suyu bünyelerine alır.
Hidroponik tarım, hem bireysel hem de kitlesel üretimler için uygundur. Büyük bir serada sistemler kurulup çalışmalar yapılabilir. Aynı zamanda evinizde, kendi bahçenizde veya terasınızda topraksız tarım uğraşına vakit ayırabilirsiniz. Bitkiyi ve ihtiyacı olan kaynakları bilmek, uygun ortamı oluşturmak topraksız tarımda bitki yetiştiriciliği için yeterlidir. Toprakta sorun olabilen birtakım patojenler vb değişkenler olmadığından bireysel üretimde bile major sapmalar olmadan iyi sonuçlar elde edilir. Bu sayede değişen dünyadaki en büyük trendlerden ve gerekliliklerden biri olan sürdürülebilirliğe de bireysel olarak katkı sağlamış olursunuz. Avrupa'da ve dünyanın çeşitli bölgelerinde bu yöntem günden güne yaygınlaşmaktadır.
Hidroponik Sistem
Topraksız tarımın ilk tekniği olduğundan çoğu kaynakta topraksız tarım, hidroponik tarım olarak adlandırılır. Su ortamında yetiştiricilik yapılır. Kum, perlit, kokopit ya da cam yünü gibi malzemeler sayesinde suda bulunan oksijen ve mineraller ayrıştırılır. En yaygın kullanılan ortam kokopittir. Bu yararlı maddeler, besleyici solüsyona eklenir, solüsyon da su pompası yardımıyla köklere ulaşır. Hidroponik sistem, çoğunlukla kapalı ortamlarda tercih edilir.
Akuaponik Sistem
Akuaponik sistem, hidroponik sistemde olduğu gibi sulu tarım olarak tanımlanır. Bu sistemde fark, balık üretimindeki suların kullanılmasıdır. Balık üretimleri sırasında zengin atıkların biriktiği sular, bitkisel üretimde kullanılır. Bu su tarımda kullanılmadan önce zararlı atıklardan arındırılır. Böylece topraksız tarım için uygun hale gelir. Hem balık hem de bitki üretimindeki entegrasyon ile polikültür sistem oluşturulur.
Aeroponik Sistem
Bu yöntemde, hava ile üretim yapılır. Bitkiler asılarak konumlandırılır. Böylece bitkilerin oksijene erişimi kolaylaştırılır. Gerekli olan besinler ve su, püskürtme yöntemiyle sağlanır. NASA’nın uzayda bitki yetiştirme amacıyla yaptığı araştırmaların sonucunda ortaya çıkan bu yöntem, sağlıklı bitkiler yetiştirmekte kullanılan öncü sistemlerden biridir.
Topraksız Tarımla Yetiştirilebilen Kültür Bitkileri
Topraksız tarımda en çok tercih edilenler; çilek, domates, salatalık, kavun ve karpuzdur. Biber türleri ve marulda da topraksız tarımda güzel sonuçlar alınabilir. Bunların dışında seralarda yetiştirilebilen çeşitli sebzeler ve kesme çiçek türlerinin hepsi uygun koşullarda topraksız tarım ile kültüre alınabilir.
Topraksız Tarımın Avantajları
Topraksız tarımın avantajları arasında daha az su kullanımı, bitki hastalıklarının ve zararlıların kontrolünün daha kolay olması, mevsim dışında yetiştirme imkanı, ve daha yüksek verimlilik bulunmaktadır. Ayrıca, toprak kalitesi problemi olan bölgelerde veya kentsel alanlarda tarım yapma imkanı sağlar. Özellikle ülkemizde organik madde oranı düşük topraklarda ve toprak kökenli patojen ve hastalıkların yaygın olduğu arazilerde tarımı zorlaştıran faktörlerin minimize edilmesi büyük avantaj sağlamaktadır.
- Topraklı üretimde ihtiyaç duyulan suyun %10’u kadar su ile üretim yapılabilir. Böylece topraksız tarımda, -bu su kıtlığı yaşanan devirde- su tasarrufu sağlanır.
- Yapılan ölçümler ve kontroller sayesinde hasat daha kaliteli ve verimlidir.
- Üretim alanı ve kullanılan araçlar steril olduğundan harici ilaçlamaya ihtiyaç olmasa da bu ilaçlamalar her ihtimale karşı yapılır.
- Hidroponik sistem yetişen bitkiler, klasik tarımda yetişenlere kıyasla %30 daha büyük olur.
- Bitkinin ihtiyaç duyduğu elementlerle hazırlanan solüsyonlar üretimde kullanılır, ihtiyaç fazlası da haznelerde birikir. Topraklı üretimdeki gibi ihtiyaç fazlası toprakta kaybolup gitmez. Böylece gübre kullanımı daha verimli hale gelir.
- Toprak işleme olmadığından ayrıca bir işçiliğe ihtiyaç yoktur. Bu da işçilik maliyetlerini bu bakımdan düşürür.
- Klasik tarımdaki yatay yerleşim yerine, dikey tarım yapılabilir. Bu da daha fazla ekime imkan tanır.
- Yapılan bazı araştırmalar, hidroponik sistem ile yetiştirilen ürünlerin geleneksel tarımla yetiştirilenlere oranla daha uzun raf ömrüne sahip olduğunu gösterir.
Topraksız Tarımın Dezavantajları
- Bu yöntemin en önemli dezavantajı ise sistemde arızaya sebep olabilecek teknik aksaklıklar, elektrik ve enerji kesintileridir. Bu gibi durumlar için onarım ve yedek bir enerji kaynağı alternatifinin olması bitkilerin sağlıklı gelişimini sürdürebilmesi açısından önem arz eder.
- Maddeler halinde sıralayacak olursak;
- Güçlü bir sermayeye ihtiyaç duyulur. Özellikle ilk aşamada maliyetli bir kurulum yapılması gerekebilir. Doğada ücretsiz olarak sunulan birçok malzeme için bütçe ayrılmalıdır.
- Verimli bir üretim süreci için bilgi birikimi gereklidir. Bilgiye erişimin teknoloji vasıtasıyla kolaylaşmasıyla artık daha kolaydır, araştırmayı sevmek yeterli olabilir.
- Günümüzde pek çok kaynağa kolayca ulaşılmaktadır. Fakat bu kaynakların doğru yorumlanması ve uygulanması için deneyimli iş gücüne ihtiyaç duyulur. Bu ihtiyacın gerekliliği, üretimin boyutuna göre de değişiklik göstermektedir.
- Topraksız tarım, bir sistem bütünüdür. Sistemde çıkacak bir arıza tüm üretime etki edebilir. Meydana gelebilecek arızalar için ön çalışmalar ve alternatif planlar oluşturulmalıdır.
- Günümüzde yaşanan ve yaşanmaya devam edecek gibi görünen enerji krizi nedeni ile; doğal gaz ile ısıtma yapılan seralarda maliyetler arttırmaktadır. Enerji krizine bağlı olarak gübre fiyatlarındaki artışlarda maliyetleri artırıcı diğer bir unsurdur.
- Bitki için hazırlanan besin solüsyonu hatasız olmalıdır. Yapılan bir hata üretimi tamamen sekteye uğratır. Geleneksel tarımdaki bir hata, topraktan alınan besinlerle tolere edilse de hidroponik tarım, hatayı tölere edemez.
Sonuç
Bu yöntem, tarımın gelecekteki sürdürülebilirliği ve gıda güvenliği açısından önemli bir rol oynayacak.
Topraksız tarım modelleri, Avrupa’da ve dünyanın dört bir yanında uygulanıyor ve her geçen gün daha fazla kişi tarafından deneniyor. Ekinlerin besin ihtiyacının topraktan değil de su veya hava aracılığıyla karşılanmasına dayanan bu sistemde Türkiye olarak, yeniliklere açık çiftçilerimizin bu sisteme daha fazla dahil olmaları ve sayılarının artması ümidiyle..
Sonuçta birtakım önyargıları ancak bilgiyle aşabiliriz, bilgi sayesinde zamanla daha faydalı çalışmalar yürütebilir ve bilime dayalı üretime katkıda bulunabiliriz.
Kaynakça:
- https://www.yesilodak.com/aeroponik-tarim-nedir
- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/570377
- https://www.resifsera.com/bilgi-bankasi/topraksiz-tarim-nasil-yapilir
- https://www.populertarim.com/6-adimda-hidroponik-topraksiz-tarim-nedir
- https://ekolojist.net/hidroponik-topraksiz-tarim-nedir-avantajlari-nelerdir/#Topraksiz_tarim_seti_icerisinde_ne_yetistirebilirsiniz
- https://evrimagaci.org/hidroponik-tarim-topraksiz-tarim-nedir-gelecegin-tarim-yontemi-olabilir-mi-10067
1 Yorum
Yasemin kınay
CevaplaTeşekkür ederim bir bilimkurgu filminde görmüştüm ve ilginç bulmuştum bu teknik gelecek için çok önemli
Beste G.
Değerli yorumunuz için teşekkür eder, sayfayı takipte kalmanızı tavsiye ederiz..