Ne zaman Dikilir? Bakımı Nasıl Yapılır?
Yer altında besin deposu olarak soğanını kullanan ve uzun yıllar boyunca çiçek açmayı sürdüren bitkiler soğanlı çiçekler olarak adlandırılmaktadır. Bu soğanlar çeşitli şekillerde olabilir. Sümbül, nergis ve lale gibi çiçek türleri soğanlı olarak tanımlanırken, çiğdem gibi çiçek türleri ise soğansı yumrulu olarak tanımlanabilir. Soğanlı çiçeklerin boyutları değişkenlik gösterebilir. Çiğdem sadece birkaç santimetrelik soğan boyutuna sahipken zambak için bu boyutlar bir buçuk metreye kadar ulaşabilmektedir.
Soğanlı bitkiler için ilkbahar mevsiminde çiçek açacak olanların ekim işlemi ekim ve kasım aylarında yapılmaktadır. Kardelen ve çiğdem gibi erkenci yapıya sahip bitkiler şubat ayı içerisinde; sümbül ve nergis gibi soğanlı bitkiler mart ayı içerisinde, lale gibi soğanlı bitkiler ise nisan başında çiçek açmaktadır. Soğanlı bitki ekecekseniz bol miktarda ekmeniz daha yararlı olacaktır. Dikim uygulaması yapılırken çiçek soğanlarının 3 katı kadar derine ekim yapılmalıdır.
Soğanlı Bitkilerin Bakımı
- Soğanlı bitkilerin ekimi, drenajı iyi olan topraklara yapılmalıdır. Eğer toprağınızda kil bulunuyorsa dere kumu ile karışım yaparak toprağınızı daha geçirgen bir hale getirebilirsiniz. Dere kumu dışında toprağınıza çakıl ya da ponza gibi malzemelerin eklemesini de yapabilirsiniz. Soğanlı bitkiler için kompost, yaprak çürüğü gibi organik madde ilaveleri yapabilirsiniz.
- Soğanlı bitkilerin yapraklarında sararmalar meydana geldiğinde, soğanları yerinden çıkarıp iyice bir temizlemeniz gerekir. Çıkardığınız bu soğanları gazeteye sararak kuru ve serin bir yerde muhafaza edebilirsiniz.
- Farklılaşan iklim şartlarına bağlı olarak soğanların her yıl yenilenmesi idealdir. Botanik çeşitlerin dışında, ilk yılın sonrasında aynı çiçek yoğunluğunu diğer yıllarda görmek oldukça güç bir durumdur.
- Soğanlı bitkilerin çiçeklerinin tamamı solduktan sonra kesme işlemi yapılmalıdır. Bitki, yaprakları aracılığı ile bir yıl sonrasının besin depolamasını sağlayacaktır. Buna karşın bitkinin yorulmaması amacıyla çiçeklerin solar solmaz sapından kesilmesi gerekmektedir. Çiçek soğanlarının bakımının doğru bir biçimde yapılması halinde saksılarda rahatlıkla yetiştirilebilir. Taze yapılır bir toprağın en alt kısmına sümbül, üzerine lale soğanları, en üst kısma ise çiğdem dikimi yaparak, zengin bir görünüm ortaya çıkarabilirsiniz.
Soğanlı Bitki Yetiştirmenin Püf Noktası
Soğanlı bitkinizin çiçek açmasını ancak çiçeklerinin muhteşem olmasını istiyorsanız kış aylarında toprak altında ve soğukta kalmaları gerektiğini unutmayınız. Buna soğuklama ihitiyacı diyoruz ve bu çiçek açan çoğu bitki için gereklidir. Birkaç sümbül ve hibrit nergis varyetesi hariç tüm diğer soğanların sağlıklı çiçek açması, kışı yağmur da alan toprak altında, soğukta geçirmesi ile mümkündür. Dikim toprakları geçirgen ve iyi havalandırılmış, hastalıksız toprak olmalıdır. Unutmayın bitkilerin evi toprağıdır.. Saksı ekimlerinde özellikle toprak saksıları tercih edin. Toprak saksılar duvarlarından da nem kaybettiklerinden daha sağlıklı bir yetişme ortamı sağlarlar.
Soğanlı bitkilerden oluşan bir saksı ya da bahçenizde bir tarh oluşturacaksanız, aldığınız soğandan yetişecek olan bitkinin boyunu bilmeniz çok önemlidir. Zira her bitki farklı gelişim göstereceğinden boyunu ve ekim derinliğini bilmeden yaptığınız dikimler soğanların çıkmamasına ya da uyumlu bir görüntü oluşmamasına sebep olabilir.
Soğanlı Bitki Çeşitleri
Saksı ve bahçelerde en kolay yetişen çiçek türleri soğanlı bitkilerdir. Bu bitkiler bahar aylarında çiçeklenmeye başlamaktadırlar. Çiçeklenen soğanlı bitkileriniz, evlerinize ve bahçelerinize renk katacaktır. Soğanlı bitkilerinizin en uygun dikim zamanı ekim ayı olacaktır. Saksı veya bahçedeki soğanlı bitkiler ilkbahar aylarında çiçek açacaklardır. Ekim yapacağınız toprağın içerisine organik maddece zengin bir gübre eklemesi yaparak, 10 gün öncesinde dinlenmek için bırakmanız yararlı olacaktır. Bunun yanında soğanları ekerken, sivri uçlu kısımlarının yukarıya doğru olmasına dikkat etmeniz gerekmektedir. Uygulama sırasında soğanlar kesinlikle ters dönmemelidir. Aksi taktirde çiçekleriniz gelişmeyecektir.
Zambak (Lilyum)
Familya: Zambakgiller (Liliaceae)
- Zambak bitkisi zambakgiller ailesinden gelmektedir. Bu bitkinin 110’a yakın farklı çeşidi bulunmaktadır. Zambaklar oldukça uzun ömürlü, soğanlı bir bitki türüdür. Zambak soğanları nisan başı gibi filiz vermeye başlar. Bu bitki iri çiçeklere sahiptir. Zambaklar çoğunlukla süs bitkisi ve bahçe bitkisi olarak kullanılmaktadırlar.
- Zambaklar, suyu oldukça seven bitkilerdir. Bu bitkiler, özellikle soğanı filizlendiği dönemlerde bol miktarda suya ihtiyaç duymaktadır. Zambak sulama işlemini yağmurlama biçimde yapabilirsiniz. Ayrıca ekim yapacağınız toprak orta derecede bir neme sahip olmalıdır.
- Zambaklarınıza ayda bir defa olacak şekilde sıvı gübre vermeniz yararlı olacaktır. Bunun yanı sıra çiçeklenme döneminin bittiği dönemde gübreleme yapılmaması gerekmektedir. Zambaklarınızı bahçenizin veya balkonunuzun herhangi bir kenarına yerleştirebilirsiniz. Ayrıca zambaklarınızı saksı içerisinde besliyorsanız kış mevsiminde içeriye almanızda fayda var..
Lale (Tulipa)
Familya: Zambakgiller (Liliaceae)
Lale bakımındaki en önemli husus, kış mevsiminde oda ısısının 12 derece aşağısına düşmemesidir. Laleler genel olarak bahar aylarında çiçek açmaktadır. Açan çiçekler ise kış aylarına doğru dökülerek, bitki dinlenme süreci içerisine girmektedir. Bu bitkiler ışık almayı sevmeyen bir türdür. Bu sebeple laleler için yarı aydınlık mekan sağlamalısınız. 15 santimetrelik derinliğe sahip olan bir saksıda laleler rahatlıkla yetişebilmektedir.
Nergis (Narcissus)
Familya: Amaryllidaceae (Nergisgiller)
Kardelen Çiçeği (Galanthus Nivalis)
Familya: Amaryllidaceae (Nergisgiller)
Toprak isteği bakımından kumlu ve humusça zengin(organik maddece) toprakları sever. Bahçenizin güneşli ya da yarı gölge bir bölümünde yetiştirebilirsiniz. Hava akımına maruz kalmaktan hoşlanmaz. Çünkü çiçeği çok narindir ve hemen etkilenir. Ocak sonundan nisana kadar çiçeklidir. -15 derecelere kadar soğuğa dayanıklıdır. Kar, soğuk vız gelir. Her üç yılda bir yerlerinden söküp ve yavru soğanları ayırmanız verimlilik açısından önem ihtiva eder. Aksi durumda çiçeklenmesi azalır. Soğanların bozulduğunu fark ederseniz topraktan çıkarın ve alandan uzaklaştırın.
Ülkemizde Güneydoğu Anadolu ve kuzey/Karadeniz bölgemizde rahatlıkla yetiştirilebilmektedir. Galanthus elwesii adlı kardelen türüne 1874 yılında İzmir’de dağlık bölgelerde de rastlanmıştır.
Frezya (Freesia)
Familya: Iridaceae (Süsengiller)
Bu çiçekler kış aylarında parlak renkleri ve benzersiz kokusu ile yetiştirmesi çok keyifli bir bitkidir. Sarı, beyaz ve pek çok renk seçeneği bulunmaktadır. Frezyalar, iyi drenaja sahip hafif topraklara ekilmelidir. Ortam olarak kuytu ve güneş olan yerlere uyum sağlayan bir bitki türüdür. Frezya soğanları nisan aylarında saksıda 5 santimetre bırakılarak 10-15 santimetre aralıklar ile dikilmelidir. Bu bitkilere düzenli olarak sulama yapılması gerekmektedir. Temmuz ayından ekim ayına kadar sürekli olarak çiçek açmaya devam ederler.
Bitkide sararma ortaya çıktıktan sonra soğanlar dikkatli bir biçimde sökülmelidir. Sökülen bu soğanlar kuru kum içerisinde bahara kadar saklanabilmektedirler.
Sümbül (Hyacinthus)
Türler; Hyacinthus litwinowii,
Bahçe sümbülü (Hyacinthus orientalis),
Hyacinthus transcaspicus
Önceden Zambakgiller (Liliaceae) familyasının üyesi olarak kabul edilen şimdi ise yeni bir familya olan Hyacinthaceae altında incelenen sümbüllerin anayurdu; doğuda İran ve Türkmenistan'a kadar yayılım gösteren Doğu Akdeniz bölgesidir.
- Sümbüller çeşidine göre ağır veya hafif bir kokuya sahip olabilirler. Yetiştirilmesi kolay olan bu bitkiler dikildikleri yerde sürekli olarak çoğalmaya devam ederler.
- Hollanda sümbülleri oldukça geniş bir renk skalasına sahiptirler. Sümbüllerin çiçekleri kalın bir yapıda ve sapın çevresinde katmerli ve çok sayıda yerleşir.
- Sümbül bitkisinin soğanları eylül ve ekim aylarında iyi gübrelenmiş bir toprağa ekilmelidir. Bu toprağa 15 santimetre derinlik ve 20-30 santimetre aralıklar bırakılarak ekilmelidir. Sümbüller mart ya da nisan aylarında çiçek açmaktadırlar. Hollanda sümbülleri ise çiçeklerini nisan ve mayıs ayı içerisinde açmaktadırlar. Sümbül soğanlarının topraktan çıkarılmasına gerek duyulmamaktadır.
- Hyacinthus'un, Yunan mitolojisinde; Sparta Kralı'nın genç oğlunu temsil ettiğine olan inançtan ötürü yeniden doğuşu simgelemektedir.
- Sümbüller, genellikle toprağının nemli toprakta rahat gelişim gösterdiğinden, haftada en az 2 kez sulamayı alışkanlık haline getirmelisiniz. Yalnız dikkat, fazla sulama hep söylediğimiz gibi sümbül soğanlarınızı çürütebilir. Aynı şekilde saksının altında yer alan tablanın içinde de su kalmadığından emin olmasınız yoksa kökleriyle buradan da su çekecek ve fazla su nedeniyle çürümeler meydana gelebilecektir. Püf noktası budur.
Güzçiğdemi (Colchium autumnale)
Familya: Zambakgiller (Liliaceae)
Latince: Colchium autumnale
İngilizce: Autumn Crocus, Naked Lady
Almanca: Herbstzeitlose, Herbstvergessene, Teufelsbrot
Fransızca: Colchique d'automne
Sıklamen (Cyclamen persicum)
Familya : Primulaceae
Anavatanı : Doğu Akdeniz bölgesi
Mekan : İç Mekan
Grup : Mevsimlik Çiçekler
Sıklamen (cyclamen), çuhaçiçekgiller (primulaceae ) familyasından, çok yıllık, yumrulu ve otsu bir bitkidir. Bütün dünyada yaklaşık 20 kadar türü vardır. Sarmal, karşılıklı diziliş gösteren uzun saplı, iri ve yürek şeklinde, üst yüzü donuk yeşil, kenarı tam veya düzensiz olarak dişli yaprakları vardır. Bu yaprakları tavşan kulağına benzetebiliriz. Hoş kokulu, kırmızı, pembe, mor ve beyaz renkli, şekil bakımından taç yaprakları tersine kıvrılmış, baş aşağı duran çiçeklerini eylül-nisan arası açmayı sürdürür.
Aydınlık fakat direkt güneş ışığı almayan ortamlarda en iyi gelişim gösterir. Kış aylarında istediği optimum sıcaklık derecesi 15 derecedir. Toprak isteği bakımından geçirgen toprakları tercih eder. Yaprak çürüntüsü, turba ve kum karışımı ideal bir toprak harcı olabilir. Çiçeklenmesini sağlıklı şekilde sürdürmesi için çiçeklenme dönemi boyunca düzenli sulamaya önem verilmeli ve iki haftada bir toprağına gübre takviyesi yapılmalıdır.
- Saksı Değişimi: Saksı değiştirme işlemi, bitkinin sonbahar ve kışın çiçeklenmesi isteniyorsa temmuz ayı başında; kış sonu ve ilkbaharda çiçeklenmesi isteniyorsa eylül ayı başında yapılır.
- Budama: Kuruyan, çürüyen yaprak ve çiçekler (sapları ile birlikte) kesilip uzaklaştırılmalıdır.
- Üretimi: Tohum ve yumruların ayrılması şeklinde çoğaltılabilir.
- Hastalık ve Zararlılar: Önemli hastalıkları, virüs, yumru çürüklüğü, kök çürüklüğü, solgunluk ve kurşuni küf; zararlıları ise nematodlar, kırmızı örümcekler, thripsler ve yaprak bitleridir.
Bu gibi zararlılardan korunmak amacıyla toprağa fazla su vermemeli ve çoğalmalarına müsaade etmemeliyiz. Evde su, sirke ve arap sabunuyla karışımlar hazırlayarak bitkilerinizi ilaçlayabilirsiniz. Bununla ilgili daha ayrıntılı bilgiye başka bir yazımızda yer vereceğiz.
yorumlarınız bizim için değerli